پایگاه رسمی اطلاع رسانی تن، روان، فرهنگ تن روان فرهنگ
تشخیص سرطان می‌تواند یک رویداد عمیقاً استرس‌زا باشد که نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر سلامت روانی، عاطفی و زندگی خانوادگی نیز تأثیر می‌گذارد. سرطان پروستات، یک بیماری شایع در بسیاری از مردان، اغلب چالش‌های روانی قابل توجهی از جمله افسردگی، اضطراب و مشکل در سازگاری با بیماری را به همراه دارد. این مسائل می‌توانند به شدت کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند و در روابط خانوادگی، کار، فعالیت‌های اجتماعی و حتی عملکرد جنسی اختلال ایجاد کنند.
پرداختن به سلامت روان بیماران سرطانی بسیار حیاتی است. در حالی که عوامل جسمی در درمان سرطان نقش حیاتی دارند، جنبه‌های روانی و رفتاری نیز به همان اندازه مهم تلقی می‌شوند. درمان‌های سنتی اغلب شامل دارودرمانی و مداخلات روانشناختی هستند. در سال‌های اخیر، علاقه فزاینده‌ای به درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) به عنوان یک رویکرد درمانی بالقوه وجود داشته است.
درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) چیست؟
MBCT شکلی از روان‌درمانی است که ریشه در ذهن‌آگاهی دارد. در هسته خود، ذهن‌آگاهی شامل توجه آگاهانه به تجربیات لحظه حال فرد با پذیرش بدون قضاوت است. این تمرین به افراد می‌آموزد که در حالی که ممکن است افکار و احساسات منفی ایجاد شوند، آن‌ها جنبه‌های ثابت یا دائمی هویت فرد نیستند. این تمرین به افراد کمک می‌کند تا به جای واکنش خودکار یا بی‌فکر، با تأمل و تفکر به موقعیت‌ها پاسخ دهند.
ذهن‌آگاهی به عنوان راهی برای بهبود زندگی، تسکین درد و غنی‌تر و معنادارتر کردن زندگی دیده می‌شود. با افزایش سرزندگی، سلامت روان و کاهش علائم درد مرتبط است. در پرداختن به مسائل مختلف سلامت روان، از جمله غم، افسردگی، بی‌خوابی، مشکلات جنسی، درد مزمن و اعتیاد، اثربخشی نشان داده است. تمرکز اصلی ذهن‌آگاهی بر توجه مداوم به لحظه حال است که برای افراد مبتلا به سرطان و درد مزمن مفید واقع شده است.
MBCT به طور خاص از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی برای کمک به بیماران در بررسی افکار، احساسات و حس‌های جسمانی خود از طریق تمرینات استفاده می‌کند، اغلب با تمرکز بر یک شیء خنثی مانند تنفس. هدف آن کاهش اغراق در مشکلات با ثابت کردن توجه به “اینجا و اکنون” است و افراد را تشویق می‌کند تا مشکلات را واقع‌بینانه ببینند، نه از طریق تفکر تحریف شده تحت تأثیر شرایط. این درک واقع‌بینانه نگرش مثبت‌تر و خوش‌بینانه‌تری را تقویت می‌کند.
چرا سرزندگی و سلامت روان برای بیماران سرطانی اهمیت دارد؟
سرزندگی به معنای پرانرژی بودن، اشتیاق داشتن و شاد بودن است، بدون خستگی یا فرسودگی. این نشان دهنده فراوانی انرژی روانی مثبت است، یک احساس درونی پر از زندگی بودن. سرزندگی بالا به معنای داشتن انرژی کافی برای فعالیت‌ها، حفظ خلق و خوی خوب و انجام موفقیت‌آمیز کارها است. برعکس، سرزندگی پایین با تحریک‌پذیری و خستگی مرتبط است.
سلامت روان به عنوان یک جنبه اساسی از سلامت روان در نظر گرفته می‌شود. این شامل توسعه نقاط قوت شخصی و تحقق پتانسیل فرد برای شادی پایدار است. افراد با سطح بالایی از سلامت روان، احساس شادی، توانایی، حمایت و رضایت از زندگی را گزارش می‌دهند.
برای افرادی که با سرطان پروستات مقابله می‌کنند، حفظ یا بهبود سرزندگی و سلامت روان برای مدیریت چالش‌های بیماری و درمان و در نهایت افزایش کیفیت زندگی آن‌ها ضروری است.
مطالعه: بررسی تأثیر MBCT
با توجه به پریشانی روانی که بیماران سرطان پروستات با آن روبرو هستند و پتانسیل MBCT، مطالعه‌ای برای بررسی اثربخشی آن بر سرزندگی و سلامت روان انجام شد. این تحقیق از این جهت نوآورانه بود که به طور همزمان این دو متغیر را بررسی کرد و شامل یک مرحله پیگیری برای بررسی پایداری مزایا بود.
این مطالعه نیمه‌تجربی بود و شامل ۱۴۰ مرد مبتلا به سرطان پروستات (در محدوده سنی ۵۰ تا ۷۰ سال، با حداقل سواد، و عدم استفاده از روش‌های درمانی مشابه در سال گذشته) بود که به یک بیمارستان آموزشی انکولوژی در بغداد، عراق مراجعه کرده بودند. شرکت‌کنندگان به طور تصادفی به دو گروه تقسیم شدند: گروه آزمایشی و گروه کنترل. گروه آزمایشی آموزش MBCT را در طی هشت جلسه ۹۰ دقیقه‌ای دریافت کردند. گروه کنترل مداخله را پس از پایان مطالعه دریافت کردند.
سرزندگی و سلامت روان با استفاده از پرسشنامه‌های معتبر (مقیاس سرزندگی ذهنی و مقیاس سلامت روان) در سه زمان اندازه‌گیری شد: قبل از مداخله (پیش‌آزمون)، بلافاصله پس از آن (پس‌آزمون) و سه ماه بعد (پیگیری).
یافته‌های کلیدی: MBCT نتایج را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد
نتایج نشان داد که قبل از شروع مداخله MBCT، تفاوت معنی‌داری بین دو گروه وجود نداشت. با این حال، تفاوت‌های معنی‌داری هم در مرحله پس‌آزمون و هم در مرحله پیگیری سه ماهه ظاهر شد.
به طور خاص، مطالعه نشان داد که MBCT به طور قابل توجهی هم سرزندگی و هم سلامت روان را در گروه آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل افزایش داد. تحلیل آماری تأیید کرد که این مداخله تأثیر واضحی بر این متغیرها داشته است.
نکته مهم این است که بهبود مشاهده شده بلافاصله پس از جلسات MBCT (پس‌آزمون) سه ماه بعد (پیگیری) نیز حفظ شد. در گروه آزمایشی، کاهش معنی‌داری در نمرات سرزندگی یا سلامت روان بین اندازه‌گیری‌های پس‌آزمون و پیگیری مشاهده نشد، که نشان دهنده اثربخشی پایدار درمان است. تفاوت مشاهده شده بین نمرات پیش‌آزمون و هر دو نمره پس‌آزمون و پیگیری، تأثیر مثبت مداخله MBCT را برجسته می‌کند.
چگونه MBCT این نتایج را محقق می‌کند
این مطالعه نشان می‌دهد که اثربخشی MBCT ناشی از توانایی آن در مقابله با تأثیرات منفی تفکر تحریف شده و استرس عاطفی است که اغلب توسط بیماران تجربه می‌شود. MBCT با آموزش افراد برای تمرکز بر لحظه حال و پذیرش تجربیات بدون قضاوت، به آن‌ها کمک می‌کند مشکلات را واقع‌بینانه‌تر درک کنند. این تغییر از واکنش‌های منفی خودکار به سمت حالت آگاهی و پذیرش، توانایی‌های مقابله را افزایش می‌دهد و منجر به حل منطقی‌تر مشکلات و آرامش درونی می‌شود.
روبرو شدن با چالش‌ها با استفاده از MBCT، حل مسئله و یادگیری را تشویق می‌کند. غلبه بر مشکلات مرتبط با بیماری، که با افزایش اعتماد به نفس و کارایی تقویت شده توسط MBCT حمایت می‌شود، به سرزندگی بیشتر کمک می‌کند. بیماران احساس اطمینان و انرژی بیشتری دارند و به توانایی خود در مدیریت چالش‌ها باور پیدا می‌کنند.
علاوه بر این، MBCT به کاهش فشار روانی و اضطراب کمک می‌کند و منجر به شجاعت و رضایت بیشتر می‌شود. با فاصله گرفتن از افکار و احساسات، افراد می‌توانند خودپذیری را افزایش داده و آگاهی خود را به لحظه حال هدایت کنند. این فرآیند می‌تواند منجر به درک این واقعیت شود که شادی تنها به عوامل خارجی وابسته نیست، بلکه به تغییرات در دنیای درونی فرد نیز بستگی دارد، و حس رهایی و زنده‌تر بودن را تقویت می‌کند. با بهبود ذهن‌آگاهی، توانایی مشاهده حالت‌هایی مانند اضطراب بدون گرفتار شدن در الگوهای رفتاری خودکار، سلامت روان را افزایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
این تحقیق شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه می‌دهد که درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) یک مداخله مؤثر برای بهبود هم سرزندگی و هم سلامت روان در مردانی است که تحت درمان سرطان پروستات قرار دارند. مزایای آن قابل توجه بود و حداقل سه ماه پس از مداخله پایدار باقی ماند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که متخصصان بهداشت و درمان و درمانگران باید ادغام MBCT را در برنامه‌های درمانی برای بیماران سرطان پروستات در نظر بگیرند، احتمالاً در کنار سایر روش‌های آموزشی و درمانی، برای حمایت از سلامت روان آن‌ها و افزایش سطح انرژی و رفاه کلیشان. در حالی که این مطالعه بر روی یک جمعیت خاص در عراق تمرکز داشت، تحقیقات آینده می‌تواند تأثیرات MBCT را در زمینه‌های فرهنگی مختلف بررسی کند و اثربخشی آن را با سایر مداخلات برای این گروه از بیماران مقایسه کند.
