درآمدی بر آیورودا: پیوندگاه دیرین آلوپاتی و هومیوپاتی

ویراسته: محبوبه فرزانگان

فصلنامه سلامت برتر جلد سوم، شماره های ۴ و ۵ پاییز

زمستان ۱۳۸۳

صفحات ۱۶۹ تا ۱۸۲

آیورودا به معنی علم زندگی است. در واقع یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های مدون و تنظیم‌شده طب است که از شرق تا غرب گسترش یافته و در توسعه و پیشرفت علم پزشکی معاصر نیز دخیل بوده است. آیورودا منشأ الهی و روحانی دارد و به طور وسیعی در آسیای جنوب شرقی به‌ویژه بنگلادش، هند، پاکستان و سریلانکا استفاده می‌شود.

منابع پراکنده و متفرقی در مورد تندرستی و نیز بیماری در وداها Vedas به‌خصوص در ریگ ودا Rig veda و آتارواودا Atharva veda وجود دارد. آتارواودا دارای ۱۱۴ حمد و ثنا Hymns  است که درمان بیماری‌ها را توصیف و تشریح می‌کند. آیورودا از این ودا منشأ می‌گیرد که قدیمی‌ترین متن در این زمینه است و نسبت به ادبیات گستردۀ دیگر، اطلاعات بیشتری می‌دهد.

بر اساس فلسفۀ هندوها، جهان و تمام قوانین آن توسط براهما Lord Brahma مقدر شده است. اعتقاد بر این است که آیورودا به داکشا پراجاپاتی  Daksha Prajapat آموزش داده شده است و او نیز آن را به دوقلوهای آشونیکومار Ashwinkumar تعلیم داده است. آنها هم به نوبۀ خود آن را به ایندرا Lord Indra آموزش داده‌اند که در واقع آموزگار مشترک تمام شاخه‌های طب است.

اصول آیورودا

آیورودا بر اساس و مبنای اصول اساسی و معینی پایه‌ریزی شده است که به عنوان دارشاناها Darshanas معروف است. آیورودا زاییدۀ بصیرت Intuition و مکاشفه Revelation می‌باشد که به طور واضح و مشخص به هشت شاخه تخصصی تقسیم گردیده است و دو مدرسۀ

اصلی، آموزش آنها را به عهده دارند که عبارتند از مدرسۀ پزشکان و مدرسۀ جراحان.

این هشت شاخۀ آیورودا عبارتند از:

1. طب داخلی Kayachikitsa
2. طب اطفال Balachikitsa /Kavmarabritya
3. وظائف‌الاعضاء (فیزیولوژی) grahachikitsa
4. گوش و حلق و بینی و چشم‌پزشکی Undwangechikitsa/Shalakyatantra
5. جراحی عمومی و اختصاصی Shalayatantra
6. سم‌شناسی Damshtrachikitsa/Agadatantra
7. طب کهنسالی Jarachikitsa/Rasayanatantra
8. علم اصلاح نژاد (ژنتیک) و بیماری‌ها مقاربتی Vrishyachikitsa/Vajikaranatantara

نظریه‌های اساسی آیورودا

بر مبنای عناصر پنج‌گانه panchamahabhuta و اخلاط سه‌گانه tridosha هستند که شامل نظریۀ ایجاد و پیدایش زمین و تمام قوانین زندگی می‌شود. بر اساس آیورودا، بدن انسان و تمام مواد موجود در جهان از عناصر پنج‌گانه تشکیل شده است. از آنجا که عملکرد بدن، موضوع آن است، لذا این سیستم، بدن، ذهن و روان را به عنوان مکمل یکدیگر مد نظر قرار می‌دهد. تمام مراحل فیزیکی و فیزیولوژیکی در بدن انسان و آسیب‌زایی بیماری‌های مختلف و علائم آنها توسط نظریۀ اخلاط سه‌گانه به صورت زیر توصیف می‌شوند:

سه عنصر پیچیدۀ اساسی در سیستم فیزیولوژیکی که شامل حرکت (واتا vata)، انرژی (پیتا pitta) و اینرسی (کافا kapha) و هفت بافت اصلی بدن (دهاتوس Dhatus) شامل: مایعات بدن، خون، بافت عضلانی، بافت چربی، بافت استخوان، بافت عصبی، مغز استخوان، بافت زایا شامل اسپرم و تخمک می‌باشد. البته یک سری محصولات زائد (مالاس) هم وجود دارد. واتا، پیتا و کافا سه عنصر زیستی بنیادی، از پنج عنصر فیزیکی بنیادی مشتق می‌شوند که ساختار بدنی تمام موجودات زنده از میکروب‌ها گرفته تا انسان را تشکیل می‌دهند. ذرات واتا مصرف انرژی را توسط سلول‌ها و ارگان‌های مختلف برای فعالیت‌های آنابولیکی و نیز کاتابولیکی (به طور کلی سوخت و ساز) کنترل می‌کنند. واتا همچنین حرکات پیتا و کافا را تحت نظر دارد و بنابراین تمام اعمال و فعالیت‌های بدن را کنترل می‌نماید. در بدن، انرژی به شکل ذرات پیتا وجود دارد. ذرات پیتا مسئول تمام واکنش‌های بیوشیمیایی و مراحل متابولیکی هستند و تأمین‌کننده گرما و انرژی بدن می‌باشند.

ذرات کافا ساختمان سلولی و نیز درون‌سلولی بدن را تشکیل می‌دهد و محیط داخلی بدن را تثبیت می‌نماید. آنها قدرت و ثبات بدن را تأمین می‌نمایند. سلامتی در واقع به معنی حالت به تعادل رسیدۀ واتا، پیتا و کافا می‌باشد. حالت عدم تعادل این سه خلط سبب بیماری می‌گردد. یک مطالعه و بررسی جزء‌نگرانه بر روی اساسی علمی اخلاط سه‌گانه ممکن است نشان دهد که اینها چیزی جز حرکت، انرژی و اینرسی (سکون) نیستند. چنان که آمد هفت دهاتوس یا بافت در بدن وجود دارد. این بافت‌ها واحدهای حمایتی یا ساختمانی بدن را تشکیل می‌دهند. هر بافت دارای توانایی سوخت و ساز اختصاصی خود می‌باشد که به آن (بافت) برای هضم ماده غذایی خاص و جهت پردازش بافت‌های مافوق مرتبط با آن کمک می‌نمایند. در طی این فعالیت‌های سوخت و سازی، هر بافت یک سری محصولات زائد خاص خود یا مالاس را تولید می‌نمایند. محصولات زائد فراوانی در بدن وجود دارد که از جمله آن مدفوع، ادرار، عرق، ناخن، مو و غیره می‌باشند.

تندرستی بستگی به تعادل بافت‌ها، اخلاط و مواد زائد به صورت کیفی و کمی دارد. آیورودا، یک فرد سالم را به این صورت تعریف می‌کند: فردی است دارای تعادل بین اخلاط مختلف و بافت‌ها با عملکرد گوارشی و نیز ترشحی طبیعی همراه با سلامت حس‌ها، ذهن و روان باشد.

آیورودا، انسان را به صورت جامع و در ارتباط دقیق هوشیارانه با جهان مد نظر قرار می‌دهد. راهبرد بالینی آن به این صورت است که چون بیماری یا استعداد ابتلا به بیماری به علت عدم تعادل بین سه خلط می‌باشد، بازگرداندن تعادل به این سیستم سبب حذف بیماری می‌شود. هدف از درمان نه فقط معالجۀ بیماری، بلکه افزایش توانایی حیاتی بدن برای مقاومت در برابر بیماری و به حداقل رساندن احتمال عود آن است. آیورودا تأکید بر فلسفه مراقبت سلامتی به طور جامع و کامل دارد و اینکه به طور طبیعی، بیمار به عنوان یک کل دارای اهمیت قابل ملاحظه‌ای است. هدف از درمان بهبود انرژی حیاتی بیمار در جهت افزایش مقاومت در برابر بیماری و بهبود عملکرد ایمنی وی است. بنابراین از این طریق، بیمار به طور خودکار پیشگیری یا معالجه می‌شود. به منظور پیشبرد، افزایش و حفظ تندرستی مثبت و پیشگیری از بیماری، آیورودا رعایت یک سری اصول را در موارد زیر تجویز می‌کند:

امور روزانه (دیناچاریا)، امور شبانه (راتریچاریا)، امور فصلی (ریچو چاریا)، امور اخلاق (سادوراتا) و نیز فرد با یک رژیم غذایی منظم (آهارا)، خواب (نیدرا) و اعمال منظم جنسی (براهماچاریا) را دنبال نماید، بنابراین آیورودا تنها یک سیستم پزشکی نیست بلکه در حقیقت یک راه و رسم زندگی است.

تشخیص و درمان

پیش از شروع درمان، پزشک باید بیمار را به صورت جامع و کامل معاینه نماید و خصوصیات فیزیکی و حالت ذهنی و فکری او را به دقت مورد توجه قرار دهد. پزشک همچنین عوامل دیگری را مورد بررسی قرار می‌دهد. مانند: بافت‌ها و اخلاط متأثر (دوشیا و دوشا)، وضعیت اختصاصی و فردی بدنی (دشا)، مکان تجمع بیماری در بدن قدرت، مقاومت و قدرت حیاتی بیمار و شدت بیماری و به نوبۀ خود اخلاط و بافت‌های بدنی زایل شده (بالا)، زمان یا فصل آغاز بیماری یا شدت موقعیت بالینی (کالا)، قدرت هضم و متابولیسم (آنالا)، ساختار فردی (پراکریتی)، سن بیمار و نیز ارتباط سن با خلط زایل شده اصلی (وایا)، قدرت روحی (ساتوا)، عادات بیمار در ارتباط با خلط زایل شده (ساتمیا) و عادات تغذیه‌ای (آهارا)، اصول مدرسی آیورودا دو نوع بررسی را توصیه می‌کند: معاینۀ بیمار (رگی‌پاریکشا) و بررسی بیماری (راگا پاریکشا).

برخورد بیمارمحور (معاینۀ بیمار)

 در بخش معاینه بیمار، یک یا چند روش از موراد زیر به کار گرفته می‌شود:

1. معاینۀ نبض: این کار برای تعیین حالت اخلاط مختل شده (واتا- پیتا- کافا)؛ پدیدۀ حیاتی دلالت‌کننده بر بیماری خاص (روگا) و پیش‌آگهی بیماری در یک بیمار خاص (رُگی) می‌باشد.
2. بررسی ادرار
3. معاینه صورت
4. معاینه زبان
5. معاینه چشم
6. معاینه از طریق سمع
7. معاینه تحریک ارتعاشی
8. معاینه اعضاء بدن

برخورد بیماری‌محور (بررسی بیماری)

آیورودا از برخورد بیماری‌محور برای بررسی بیماری و تعیین موقعیت آسیب‌شناختی حمایت می‌کند. سیر درمان بر اساس وجود یک سری عوامل سببی (ئیدانا) از قبیل میزان فعالیت سوخت و سازی در بافت‌ها، اخلاط و غیره که تحت تأثیر قرار می‌گیرند و نشانه‌های هشداردهنده (پورواروپا)، آغاز و شدت علائم (روپا)، بررسی پاسخ به عوامل سببی اجتماعی (اوپاشایا) و مرحله آسیب‌زایی بیماری می‌باشد. متعاقب این سازوکارهایی وجود دارد که تظاهر موقعیت بیماری و نشانه‌ها و علائم آسیب‌شناختی آن را در بدن تعیین می‌نماید.

به دلیل وجود عوامل سببی دخیل در زایل شدن اخلاط، یک افزایش کمّی و کیفی در اخلاط جایگزین شدن است (سانچاپا). این اخلاط فاسدشده سبب ایجاد عدم تعادل در بافت‌های مختلف بدن می‌شود و نیز مواد زائد تولید می‌شوند که می‌توانند در بدن منتشر گردیده و یا از طریق کانال‌هایی (سروتاس) در سراسر بدن به گردش درآید که قطر این کانال ها ممکن است بزرگ (ماکروسکوپی) و یا کوچک (میکروسکوپی) باشد و گهگاه نیز ممکن است انسداد در کانال‌ها ایجاد شود و یا در بافت‌های خاصی از بدن جایگزین شده سبب تغییرات آسیب‌شناختی گردد.

تظاهر (ویاکتی) تغییرات آسیب‌شناختی به صورت علائم و نشانه‌های بیماری بروز می‌کند. بنابراین سبب می‌گردد که تشخیص افتراقی (بهیدا) گذاشته شود.

درمان بیماری شامل اجتناب از عوامل علتی، توصیه‌های پزشکی، مصرف غذاهای مناسب، فعالیت و رژیمی که سبب گردد حالت موزون و تعادل یافتۀ بدن تجدید شود و یا روش‌های جراحی که ممکن است لازم باشد و مورد استفاده قرار گیرد. مجموعه تلاش‌های حاصل از پزشک، پرستار، خود بیمار و علم طب همگی مورد نیاز است. درمان بیماری عمدتاً می‌تواند به دو گروه کلی یعنی شامانادرمانی و شودانادرمانی تقسیم گردد.

شامانادرمانی

عبارت است از حذف و ریشه‌کنی طبایع و اخلاط فاسد و زایل شده. مرحله‌ای که خلط فاسد فروکش می‌کند یا بدون بر هم زدن تعادل دیگر اخلاط به حالت طبیعی برمی‌گردد، به نام شامانا معروف است. تجویز داروهای ضدنفخ (پاچانا)، داروهای کمک کننده به هضم (دیپانا)، ایجاد گرسنگی (کشودها) یا تشنگی (تریشنا)، ورزشی (ویایاما)، نور خورشید (آتاپا) و در معرض خورشید قرار گرفتن (ماروتا) همگی به عنوان شامانادرمانی محسوب می‌شوند.

شودانادرمانی

استفراغ (وامانا)، تصفیه (ویرچانا)، تنقیه (باستی) و فصد کردن (نیسیاوراکتاموکشانا) به عنوان شودهانادرمانی محسوب می‌شوند. انها همچنین به نام درمان پانچاکارما معروفند، مراسم شست و شوی آئینی بیمار (اسنامنا) و تعریق فراوان (سویدانا) به عنوان دو تکنیک مهم درمان در تقسیم‌بندی‌های فوق محسوب می‌شوند.

درمان توسط عمل جراحی

طب آیورودایی همچنین از درمان جراحی، برای بیماری‌هایی که توسط درمان دارویی قابل علاج نیست یا در مواردی که درمان جراحی ممکن است ایجاد بهبود فوری نماید، حمایت می‌کند. جزئیات مربوط به اعمال پیش از عمل، حین و پس از عمل جراحی نیز در طب آیورودایی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

برنامۀ غذایی

آیورودا تأکید زیادی بر روی تنظیم برنامۀ غذایی و رژیم‌های دیگر به عنوان قسمتی از درمان (پاتیا- آپاتیا) دارد.

تمام روش‌های درمانی می‌تواند تحت عنوان ویپاریتاچیکیتسا یا درمان با ضد و ویپاریتاتاکاری یا درمان با مشابه تقسیم شوند. در ویپاریتاچیکیتسا، روش‌های درمانی از قبیل دارو، رژیم غذایی و فعالیت همگی بر ضد بیماری است. آنها شامل هتوویپاریتا از قبیل درمان علیه عملکرد و عوامل علتی، و یا دهی‌ویپاریتا از قبیل درمان علیه تظاهرات مختلف بیماری وهتو، ویادهی و ویپاریتا از قبیل درمان علیه عوامل سببی و نیز تظاهرات و علائم مختلف بیماری می‌باشند.

ویپاریتاتاکاری چیکیتسا، روش‌های درمانی از قبیل دارو، رژیم غذایی و فعالیت دارای اثرهای مشابه عوامل سببی بیماری می‌باشند.

منابع دارویی

کارگزاران آیورودا به طور طبیعی داروهای مورد نیاز را برای بیماران در مطب‌های خود مهیا نموده‌اند. در مورد جوشانده‌های ساده، پودرها و غیره پزشک اغلب به بیمار توصیه می‌کند که آنها را در خانه‌هایشان از منابع گیاهی محلی در دسترسی تهیه نمایند.

اما در مناطق شهری، کارگزاران، داروها را توسط داروسازها به بیمار عرضه می‌نمایند. آنها همچنین داروهای آزاد را تجویز می‌نمایند.

در حال حاضر اقدام به تولید مقدار نسبتاً زیادی از داروهای آیورودایی با استفاده از تکنولوژی جدید شده است. اینها شامل داروهای آزاد و تخصصی می‌باشند. در حدود ۴۵۰۰ داروساز در آسیای جنوب شرقی این داروها را تولید می‌نمایند. کنترل‌های قانونی در مورد ساخت داروهای آیورودایی در بعضی از کشورها نیز اعمال می‌شود.

دارونامه

دانشجویان آیورودایی، تمام اطلاعات موجود در مورد داروها و کاربردهای درمانی آنها را جمع‌آوری نموده‌اند. در حدود ۷۰ جلد از این کتب حاوی ۸۰۰۰ نسخه وجود دارد. علاوه بر این موارد منتشر شده، تعداد زیادی از نسخ وجود دارند که منتشر نشده است اما روزانه در عمل مورد استفاده قرار می‌گیرند. داروهای آیورودایی در شکل‌های زیر تهیه شده است:

عصاره (ارکا)، محصولات تخمیرشده (آساوا و آرسیتا)، شربت (آوالیها)، ماده خاکستر شده، مواد معدنی صدف (بهاسما)، پودر (چورنا)، روغن (گریتا)، قرصی (واتی‌گوتیکا)، جوشانده (کواتا) و غیره.

عملکرد دارو

در آیورودا، داروها بر اساس تفوق یک یا چند عدد از پنج عنصر تقسیم‌بندی می شوند و از این نظر، عمل دارو می‌تواند در ارتباط با خاصیت منحصر به فرد و اختصاصی عنصری باشد که غالب است. علاوه بر خاصیت فارماکودینامیک داروها، آنها اثرهایشان را از طریق یک یا چند عدد از این خواص اعمال می‌کنند، اگر چه نهایتاً عملکرد دارو با خصوصیاتی که ممکن است ظاهر سازد، کاملاً متفاوت است که به نام پرابهاوا معروف است. طعم‌های متفاوت (راساها) داروها نیز حاصل از استحاله و ترکیب این پنج عنصر است. آیورودا از عملکرد دارو برای جنبه‌های کیفی درمانی استفاده می‌کنند. داروها در برگیرندۀ طعم (راسا)، خاصیت (گونا)، قدرت اثر (ویریا)، تغییرات متابولیکی ذائقه (ویپاکا) و عملی اختصاصی (پرابهاوا) می‌باشد. دانش در مورد خصوصیات یک داروی خاص، به پزشک در مورد انتخاب داروی مناسب کمک می‌نماید.

ارتباط پزشک ـ بیمار

کارگزاران آیورودایی ارتباط بسیار نزدیکی با جامعه‌ای دارند که در آن کار و زندگی می‌کنند و توصیۀ آنها به عنوان مرشد و حکیم در روستا در تمام موارد فعالیت‌های روستایی از جمله فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی به کار بسته می‌شود. آنها مورد احترام قرار می‌گیرند و پزشک روستا نه تنها به عنوان یک طبیب بلکه به عنوان یک دوست، فیلسوف و راهنمای جامعه محسوب می‌شود. حتی امروزه در نواحی روستایی، پزشکان به عنوان اولین سطح تماس با روستائیان در زمان بیماری و برخورد با مشکلات می‌باشند. پزشکان روستا به طور طبیعی هیچگونه وجهی بابت حق طبابت خود دریافت نمی‌کنند بلکه مردم سرویس‌دهی آنها را توسط دادن هدایای کوچکی به آنها جبران می‌کنند. اما در شهرها و نواحی نیمه‌شهری، پزشکان حق ویزیت خود را همانند دیگر همکاران جدید، به صورت نقدی دریافت می‌نمایند. اما به طور کلی هزینه و دستمزد درمان توسط این سیستم پایین‌تر از طب جدید است.

طول مدت تشخیص

اگر چه پزشکانی که با طب آیورودایی کار می‌کنند مجبور به انجام معاینات جزئی بر روی بیمار خود و نیز خود بیماری از جهت‌های مختلف می‌باشند، با این وجود به کارگیری یک روش‌شناسی حسی (غیراستدلالی وشهودی) که به طور مختصر در بالا ذکر شد، سبب می‌شود که زمان انجام تشخیص همانند کار یک پزشک آلوپاتیک باشد.

مهیا شدن پزشک برای شروع به کار

کارورزان آیورودایی عمدتاً در گروه‌های زیر جای می‌گیرند:

1. افراد آموزش‌دیده به طریق سنتی
2. افراد آموزش‌دیده به طریق علمی و اصولی
3. افراد آموزش‌دیده به طریق علمی که همزمان در سیستم‌های طب سنتی و نیز طب مدرن آموزش می‌بینند. کارگزاران آموزش‌دیده به طریق سنتی که ممکن است عمومی یا متخصص باشند، دارای یک دانش کلی هستند، و مستقیماً تحت راهنمایی یک فرد مجرب آموزش دیده‌اند. دومین گروه ذکر شدۀ فوق شامل افرادی است که به مدت ۵-۳ سال به طور منظم (سیستماتیک) در انجمن‌هایی آموزش دیده‌اند که منحصراً در سیستم طب سنتی بوده‌اند.

حتی در سال‌های پیشین مدارس مشهوری در زمینۀ طب آیورودایی در آسیای جنوب شرقی وجود داشته است. در حال حاضر حدود ۱۵۰ کالج به نحو احسن دایر شده است و در حال آموزش در هر دو سطح دیپلم و لیسانس در کشورهای مختلف می‌باشند. در هندوستان یک برنامۀ منسجم و واحد تنظیم شده است و به طور کلی در سراسر کشور مورد توافق قرار گرفته است. طول مدت آموزش دوره‌های تحت دیپلم حدود ۵/۵ سال پس از تعلیم ثانویه و دورۀ دکترا در حدود ۳ سال پس از فارغ‌التحصیلی است. یک سری ارتباط‌های شغلی آیورودا در منطقه‌ای که به کارگمارده می‌شود، در ارتباط با جنبه‌های مختلف فعالیت است که از جمله آنها آموزش آیورودایی است. فعالیت در این سیستم توسط مراکزی رسمی که هم دانش‌آموختگان دانشگاهی و هم تجربه‌های سنتی را تحت نظارت می‌گیرد بر اساس سیاست‌های دولتی هماهنگ می‌شود.

تحقیق

بررسی و تحقیق در هر بخشی از تلاش انسان و به ویژه در آیورودا ضروری ولازم است، چرا که این علم مد نظر مردم آسیای جنوب شرقی برای قرن‌ها بوده است و تداوم آن هم به طور چشمگیری در برنامه‌های بهبود و توسعۀ علم طب مورد توجه قرار گرفته است.

تحقیق، در عین حال بازسازی نمودن وتفهیم آیورودا به مردم و توان ایجاد یک بیان معنی‌دار از اصول اساسی، داروها و روش‌های درمانی آن است. روش‌های تحقیق به کار گرفته شده در آیورودا نباید از اصول اساسی سیستم تعرض و انحراف داشته باشند.

به منظور مطالعه جنبه‌های مختلف آیورودا یک فرد نوعی می‌بایست به عنوان یک نقطۀ کانونی مد نظر قرار گیرد و میدان جامع دانش آیورودایی می‌بایست به طور کامل به منظور بررسی اثرهای مفید در رفاه و آسایش وی مورد استفاده قرار گیرد. بررسی و تحقیق در علم آیورودا در جنبه‌های زیر هدایت و سازماندهی می‌شود:

1. بررسی و تحقیق بالینی نه فقط در جهت تعیین دارودرمانی موفقیت‌آمیز بلکه برای تعیخهخنین پاتوژنز بیماری.
2. تحقیق چندرشته‌ای بر روی داروهای مورد استفاده در طب سنتی و بومی.
3. بررسی گیاه‌شناسی پزشکی (فلورگیاهی) کل منطقه جهت ارزیابی در دسترس بودن منابع دارویی.
4. جمع‌آوری اطلاعات همگانی ودستورالعمل‌هایی که در کارهای کلاسیک شرح داده نشده است.
5. توسعۀ کنترل کیفی داروها و فرآورده‌های دارویی مورد استفاده در آیورودا.
6. تحقیق بر روی نظریه‌های اساسی این سیستم پزشکی.
7. بررسی تاریخ پزشکی آیورودا و تأثیرهای آن بر سیستم‌ها و جوامع امروز
8. تحقیق در مورد بیان نوشتارگان پزشکی و انتشار کتب مرجع و پایه.

مطالعه بالینی، یکی از روش‌های مناسب برخورد، جهت مشخص شدن اصول و روش‌های تشخیص و درمان بیماری‌های مورد نظر در اعمال کلاسیک است. این امر شامل تحقیق در مورد مکانیسم علت یک بیماری، پیشگیری و درمان آن می‌باشد.

طبق معمول این تحقیقات و بررسی‌ها مفاهیم و اصول اظهار شده در آیورودا را مورد توجه قرار می‌دهند. پژوهشگران می‌بایست هر دو سیستم آیورودایی و امروزی (جدید) طب را به خوبی مورد ارزیابی کیفی قرار دهند.

راهبردهای گوناگونی می‌توان از این پژوهش‌ها به دست آورد:

1. تشخیص و درمان منحصراً بر طبق اصول آیورودایی
2. تشخیص طبق اصول آیورودایی و امروزی و درمان بر اساس طب آیورودایی
3. تشخیص طبق اصول پزشکی امروزی و درمان بر اساس اصول آیورودایی
4. تشخیص و درمان هر دو بر اساسی روشی‌های طب امروزی

اگر چه مطالعات بالینی مفید و جامع ممکن است موجود باشد، با این حال اینکه داروها نقش کلیدی نسبت به جنبه‌های دیگر درمان دارند، قابل چشم‌پوشی نیست. این امر به طور طبیعی، موضوع بررسی دارو را مد نظر قرار می‌دهد که شامل یک سری بخش‌هایی از قبیل بررسی گیاهان دارویی، زراعت گیاه و داروشناسی، مطالعات شیمیایی و داروشناسی می‌باشد. مطالعات داروشناسی دقیق و علمی بایست طرح‌ریزی شود و روش‌های یکسان برای آزمون اثربخشی و اعتبار داروها و گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. نیاز برای استاندارد کردن نه فقط داروهای خام بلکه همچنین روش‌های تهیه و پردازش محصولات نهایی وجود دارد. بنابراین اعتبار محصولات پزشکی با اثربخشی اثبات‌شده می‌تواند برای کاربرد بالینی در دسترس باشد. نتایج تحقیق می‌بایست بر اساسی کاربرد احتمالی توسط حرفه و نیز توسط صنعت ارزیابی شود.

این نتایج می‌تواند از طریق کارگاه‌ها، سمینارها، کنفرانس‌ها و چاپ منتشر گردد. کشورهای آسیایی جنوب شرقی اجازۀ عملکرد موازی سیستم‌های سنتی و بومی را با سیستم مراقبت سلامتی امروزی می‌دهند. اگر چه تداخل سیستم‌های مختلف به عنوان هدف نهایی محسوب می‌شود، با این حال پیش‌فرض‌های معینی ضروری و لازم است که از جملۀ آنها معرفی نمودن عناصر اساسی آیورودا به دوره‌های تحصیلی پزشکی امروزی به منظور ایجاد ارتباط نزدیک‌تر بین این دو سیستم است.

هریک از دستگاه‌های پزشکی دارای محاسن و معایب مربوط به خود است. هیچ سیستم پزشکی به طور مجزا قادر به برخورد با تمام معضلات مربوط به مبحث تندرستی در زمان حاضر نیست. دستگاه‌های مختلفی باید وجود داشته باشند و دانش موجود را برای بررسی اثرهای مفید متقابل آنها و نیز برای سلامتی جامعه به کار گیرند. یک روش برخورد ایده‌آل، داشتن یک شانس بهتر برای نایل شدن به هدف نهایی ایجاد پوشش کافی مراقبت‌های بهداشتی برای تمام مردم، بهره‌وری از تمام دستگاه‌های گوناگون پزشکی است.

دستگاه‌های پزشکی

الف) پزشکی سیدها

سیستم پزشکی سیدها به فرهنگ «دراویدین» برمی‌گردد که از دورۀ پرودیک است. بررسی ادبیات کهن نشان می‌دهد که آریاهای ودیک از پرستش شیوا و عبادت تصویر آلت ذکور تبعیت می‌نمودند که بعداً توسط فرهنگ ودیک جذب شده و به داخل آن رسوخ پیدا کرد. گرچه آیین شیوا در ارتباط با همتای پزشکی آن است ولی پزشکی سیدها عمدتاً شیوه‌ای عمل‌گرا و درمانی است. جیوه، سولفور، آهن، مس، طلا، بیتومن، آرسینک سفید، زرد، قرمز و مواد معدنی دیگر همچنین مواد سمی سبزیجات به طور گسترده در داروشناسی سیدها مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه پزشکی سیدها در مناطق جنوبی هند و نیز در سریلانکا، مالزی و سنگاپور که تمدن دراویدین در آنجا غالب بوده است، شایع می‌باشد. اصول و مبانی این سیستم هم از نظر شالوده‌ای و هم کاربردی دارای تشابه نزدیکی با آیورودا است. با این تفاوت که با شیمی‌پزشکی تخصصی شده است.

ب) پزشکی تنجیمی

 آیورودا این تئوری را تصریح می‌نماید که انسان رونوشتی از جهان به شکل کوچک آن (مینیاتوری) است و بنابراین ارتباطات دوطرفۀ نزدیکی با آن دارد. اثرهای ناشی از ۱۲ عدد صور فلکی منطقه‌البروج، ۲۷ عدد ستاره و ۹ عدد سیاره، پایه و اساس علم تنجیم است. این هم نوع دیگری از دانش بر اساسی حقایق طالع‌بینی علمی است که مربوط به ارتباط نزدیکی بین بدن‌های مختلف آسمانی و انسان‌ها می‌باشد. بنابراین طالع‌بینی به موازات اصول تصریح‌شده آیورودا مطرح است. بدین دلیل است که از زمان‌های قدیم، مطالعۀ تنجیم ــ بدون اینکه مطالعۀ طب به طور کامل مد نظر قرار گیرد ــ اهمیت به سزایی در سیر مطالعات آیورودایی داشته است. اعتقاد بر این است که بدن‌های مختلف روحانی باتوجه به مواقع نجومی در زمان تولد آنها و محل قرارگیری بعدی آن در دوره‌های مختلف از زندگی بر روی افراد، دارای اثرهایی به میزان‌های متفاوتی است. هر انسانی دارای یک انرژی منور و متشعشع است که با چشم غیرمسلح قابل رؤیت نیست و تندرستی و خوب بودن فردی بستگی به ارتباط موزون و هماهنگ یا تداخل بین مقدار اشعه یا انرژی دریافتی از جهان و مقدار انرژی ساتع‌شده توسط بدن خود او دارد. یک مطالعه تنجیمی جزئی‌نگر در مورد زیج فردی، اطلاعات مورد نیاز برای پیش‌بینی کردن استعداد ابتلاء فردی در برابر بیماری و حتی شدت و طول مدت بیماری که وی احتمالاً تحمل می‌کند را در اختیار می‌گذارد. در مورد هر دو مبحث آیورودا و تنجیم، تأثیرهای اجرام آسمانی، افراد را به سه گروه بر اساس ساختار ذهنی و فکری آنها طبقه‌بندی می‌نماید:

ساتویک توسط خورشید، ماه و سیاره برجیس (مشتری)، راجاسیک به وسیله ناهید و تیر و تاماسیک که توسط کیوان، مریخ، راهو و کتو اثر می‌پذیرند. مارس سبب اختلال انرژی (پیتا) می‌شود در حالیکه ناهید، ماه و مشتری سبب اختلال اینرسی (کافا) و کیوان، کتو و راهو ایجاد اختلال حرکت (واتا) می‌نماید. تیر سبب اختلال تمام سه عضو اصلی بدن (دهاتوس) می‌شود.

سیاره‌ها همچنین عملکرد ارگان‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بنابراین مطالعات تنجیمی به پزشک آیورودایی دانش انتخاب داروهای گیاهی ضروری (توسط سیاره‌ای تأثیرپذیر، دارای تأثیر متضاد با سیاره‌ای است که طبایع را تحت تأثیر قرار می‌دهد) را جهت تصحیح عدم تعادل طبایع برای درمان بیماری‌ها می‌دهد. همچنین آنها را قادر می‌سازد که بیماران را به طور دقیق تشخیص ویک ارزیابی صحیحی از علت ریشه‌ای بیماری و تجویز داروی مناسب دهند.

پزشکی تنجیمی یک تقسیم‌بندی ماهرانه از بیماری‌ها و ترکیب‌های گیاهی خاصی که می‌تواند آنها را تحت تأثیر قرار دهد را انجام می‌دهد. به عنوان مثال، ماه سبب اثر روی ذهن و فکر می‌شود، خورشید سبب کنترل روح و جان و تیر، سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پریشانی‌ها و دردهای ناشی از ماه و تیر، مریخ یا کیوان به طور کلی دلالت بر اختلال ذهنی و فکری می‌نماید. اثر خورشید، مشتری، مریخ یا ماه سبب ایجاد اسکیزوفرنی می‌شود. افسردگی (مالیخولیا) توسط اثر ترکیبی ماه و کیوان حاصل می‌شود. وضعیت‌هایی قرارگیری سیاره‌ها نیز دارای اثر مهمی روی اپیدمی‌های دوره‌ای مالاریا، آنفلوانزا و غیره دارد. اما کار اصلی فیزیکی و روحی او، قدرت و ضعف وی و تحت تأثیر قرار گرفتن او توسط سیاره‌های مختلف در زمان‌های متفاوت می‌باشد. بنابراین این امر امکان دارد که پیش‌بینی‌هایی دربارۀ قبل از پیدایش بیماری، از طریق مطالعه طالع (زیج) صورت گیرد که این امر متضاد با تشخیص داده شده توسط یک پزشک آیورودایی پس از آغاز بیماری است.

اسرار بسیاری در مورد بدن انسان و اعمال پیچیدۀ او و نیروی زندگی که آن را کنترل می‌کند، علی‌رغم پیشرفت‌های علمی همچنان به صورت مبهم باقی مانده است. یک مطالعۀ پزشکی تنجیمی می‌بایست ثابت کند که کاربرد زیادی برای پزشک توسط به کارگیری دانش خود وی دارد. از طرف دیگر تنجیم به علم پزشکی توصیه به ایجاد یک دانش کاربردی در مورد بیماری که ممکن است یک فرد را در طی دورۀ خاصی از زندگی‌اش متأثر کند، دارد و روش‌هایی را پیشنهاد می‌کند که از آن طریق اثرهای جانبی بیماری را کاهش می‌دهد، هر چند که نتواند خود بیماری را ریشه‌کن کند. در اینجا، تنجیم به استفاده از نیایش و اذکار توصیه می‌کند. ادبیات تنجیمی زمان‌های کهن با منابعی برای این نمای مهم از مانتراساسترا تکمیل می‌گردد. مصائب و دردها (آریشتایوگاها) تنها، دلالات بر کمبود بسته‌های انرژی لازم یا طبیعی می‌کند و این می‌تواند توسط نیایش و اذکار که چیزی جز بسته‌ها یا رشته‌هایی از اشکال تعدیل‌یافتۀ ارتعاشت صدا نیست، جبران گردد.

 این مقاله ترجمه ای است از:

Kurup, P.N.V. Ayurveda, In: Bannerman, R.H. Burton, J. Wen-chieh, C Traditional medicine and health care coverag.Ayurveda World health organization, 1983