پایگاه رسمی اطلاع رسانی تن، روان، فرهنگ تن روان فرهنگ
منبع: اینترنت (dr. Leon James Traffic Psychology)
ترجمه: فرزانه افسرطه
سلامت برتر، شمارۀ 6، صفحات 38-35
ماهیت رفتارهای انسان در بستر اجتماع و در ارتباط با پدیده‌های اجتماعی در ابعاد مختلف قابل بررسی است. دانش روانشناسی از جنبه‌های گوناگون رفتار مرد را مورد بحث و مطالعه قرار می‌دهد و به ارائۀ راهکارهای اصلاح و تغییر رفتار انسان که براساس برداشت‌های او است، می‌پردازد. زندگی در جهان صنعتی، اطلاعاتی کنونی نیازمند رفتارها و روابطی جدیدتر و متنوع‌تر می‌باشد که در امور روزمره ما به آن می‌پردازیم.
عامل ترافیک و تردد از جمله پیامدهای زندگی شهرنشینی در عصر حاضر است که مستلزم رفتارها و برقراری روابطی خاص و البته نه چندان پیچیده می‌باشد، این نیاز آن قدر مهم و فراگیر بوده که شاخۀ جدیدی در روانشناسی به نام
«روانشناسی ترافیک» را ایجاد کرده است.
اصول روانشناسی ترافیک
روانشناسی ترافیک دانشی است که به ما می‌آموزد، چگونه از اصول رفتاری در جهت تغییر یا اصلاح سبک خاص خودش برای ساماندهی به موقعیت‌های ترافیکی که شامل رانندگی، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی و دیگر اشکال حمل و نقل و جابه‌جایی در فضاهای موجود است استفاده کنیم. اقدام عمده در روانشناسی ترافیک باید تلاش در جهت تغییر یا اصلاح رانندگان قدیمی به رانندگانی با سبک رانندگی دقیق‌تر، آرام‌تر و سالم‌تر و با پایبندی بیشتر به مقررات باشد. هرچه قدر شما بیشتر با روانشناسی ترافیک آشنا شوید، با دقت و توانایی بیشتری می‌توانید شخصیت ترافیکی خود را تغییر دهید. در نظر داشته باشید که این تغییرات رفتاری نه تنها به سلامت جسم و روان شما حین رانندگی و تردد کمک می‌کند بلکه رشد و تکامل شخصیت را سرعت می‌بخشد و کیفیت کلی زندگی شما را بهبود می‌دهد.
روانشناسی ترافیک خارج از رشته‌های تحصیلی دانشگاهی عمومی تکامل یافته است. این رشته از آنجا شروع شد که در سال 1980 گروهی از دانشجویان دانشگاه هاوایی، آزمایشگاهی برای ارائۀ سنجش و ارزیابی خود هشیاری افراد بر اساس رفتارهای ترافیکی خودشان از طریق ثبت کردن افکار و احساسات خود در حین رانندگی ایجاد کردند. گروه‌های بعدی از دانشجویان که روانشناسی اجتماعی و نظریه‌های شخصیتی را مطالعه کردند، این ارزشیابی‌های کلی را به منظور بررسی تجربیات دیگر اشخاص در جهت اصلاح و تغییر خود برای اینکه رانندگان بهتر و منضبط‌تری باشند، به کار بردند.
نیاز به روانشناسی ترافیک
رانندگی به گونه‌ای غیر قابل تحمل، استرس‌زا، خطرناک، و به عملی نامناسب تبدیل گشته است. در آمریکا، سالانه حدود ۵۰۰۰۰ فوت و حدود 3000000 نفر زخمی در طول یک سال از جمله پیامدهای ناگوار رانندگی است (این آمار به طور متوسط هر ساله رخ می‌دهد). رانندگانی که تحت فشار استرسی قرار می‌گیرند، رفتارهای خطرناک ترافیکی از خود نشان می‌دهند، همدیگر را تهدید می‌کنند، عصبی و پریشان هستند، برای مسافران ایجاد رعب و وحشت می‌کنند و اغلب اعمال خشونت‌باری بروز می‌دهند. دانش‌ها، راهبردها و مهارت‌های روانشناسی ترافیک می‌تواند این عوارض و آسیب‌ها را کاهش داده و شیوه‌های نادرست رانندگی ما را اصلاح کند.
مزایای روانشناسی ترافیک شامل موارد ذیل است:
- کاهش مرگ و میرهای ناشی از تصادفات و بی‌تفاوتی غیر انسانی ما نسبت به آن (بسیاری از مردم نمی‌توانند تجسمی از ۵۰۰۰۰ فوت یا ۳۰۰۰.۰۰۰ زخمی را داشته باشند)
- رشد شخصیت و هویت اجتماعی از طریق آموزش مهارت‌های بین فردی که موارد زیر را ترغیب می‌کند: ایجاد حس جوانمردی و آموزش آداب ترافیکی (نسبت به غریبه‌ها مؤدب‌تر بودن)
- خیرخواهی و احسان (اهمیت دادن به احساسات دیگر رانندگان جاده)
- استقلال (مسئولیت پذیری)
- رعایت ارزش‌های ارتباطی و خانوادگی (داشتن روابط خوب با مسافران)
- احترام به اصول شهروندی و قوانین و توجه به نظم (پیروی از قوانین ترافیک)
- برخورداری از روحیۀ معنوی و روحانی (برقراری ارتباطی هوشمندانه در میان اشخاصی در تردد و ترافیک)
- توجه به اصول اخلاقی و عقلانی (احترام به حقوق افراد در اماکن عمومی)
- حس یگانگی و همدلی (حسی یکپارچگی و وحدت با دیگر رانندگان)
- وحدت و یکپارچگی همگانی (یکسان در نظر گرفتن نشانه و نمادهای مثبت)
- ایجاد عادت‌های رانندگی نو و سازنده (انجام چند کار همزمان، احساسی شادی و تفریح، قدرت بیانی هنرمندانه)
استراتژی‌های روانشناسی ترافیک
- آموزش همگانی در مورد باورها، خطاهای شناختی و رفتارهای پر خطر که می‌تواند محیط ترافیکی را آشفته و خطرآفرین نماید.
- اموزش مهارت‌های فردی نظیر خود ـ هشیاری، کنترل استرسی حین رانندگی و هدایت توجه به محرک‌های مثبت و مهم
- ایجاد تغییرات رفتاری مؤثر و ایجاد ثبات و پایداری در این تغییرات مثبت به شکلی همه‌جانبه و نظام‌مند.
مراحل تغییر رفتارهای ترافیکی
در زیر دو مرحلۀ ارتقای شخصیت ترافیکی رانندگان به صورت فهرست‌وار آمده است که در شماره‌های بعدی به تفصیل به مراحل شناسایی شخصیت ترافیکی خود و آگاهی‌ها و مهارت‌های لازم برای رشد آن خواهیم پرداخت.
مرحلۀ اول: رانندۀ تغییریافته
- وضعیت احساسی حین رانندگی: ایجاد تجسمی از یک رانندۀ تغییریافته
سرتکان دادن، لبخند زدن، راهنما زدن
داد و فریاد نکنید، شتابزدگی و عجله نکنید، از فحاشی اجتناب کنید،
در مقابل مسافران اعمال زشت و نادرست انجام ندهید
همواره رفتاری مطلوب و خوشایند داشته باشید
- وضعیت شناختی حین رانندگی: تحلیل استدلالی وقایع ترافیک
اجتناب از نسبت دادن خطا به دیگران
حفظ خودهشیاری
هر چه بیشتر روش‌های برقراری ارتباطاتی مهربان‌تر، اجتماعی‌تر و خودنظم‌بخشی را فراگیرید، از کلام مثبت و مؤثر استفاده کنید.
- میزان تأثیرگذاری بر خود و دیگران: تغییرات در برابر مقاومت‌ها
فرونشاندن خشم یا تعدیل آن
تحریم خطاها
اجازه دادن به مسافر برای ابراز شکایت و یا فرصتی برای اظهار نظر و ارائۀ پیشنهاد
ممانعت از فحاشی و دشنام دادن و دیگر رفتارهای کلامی ناپسند
تأکید مجدد بر ارزش‌های یک رانندۀ تغییریافته
انگیزه‌های مثبت خود را فعال کنید، به قانون و عدالت احترام بگذارید
با غریبه‌ها دوستانه رفتار کنید
مرحلۀ دوم: رانندۀ یاری‌رسان (ضمن باور داشتن اصول مرحلۀ اول)
- وضعیت احساسی حین رانندگی: مثل یک رانندۀ تغییر یافته مطمئن و آرام باشید
احساس خوب داشتن نسبت به رفتارهای دوستانه
احساس شوق در سهیم ساختن دیگران در روانشناسی ترافیک
لذت بردن از رانندگی و احساس آرامش
- وضعیت شناختی حین رانندگی
مثل یک روان‌شناس ترافیک استدلال کنید
آگاه ساختن دیگر رانندگان نسبت به خطاهای شناختی ترافیکی
مشاهدۀ رفتار دیگر راننده‌ها با بی‌طرفی و بدون غرض
- میزان تأثیرگذاری بر خود و دیگران
حفظ تعهد نسبت به رانندگی خود
حفظ تعهد نسبت به رانندگی دیگران
احساس مسئولیت در هنگام تصادفات و در صدد کمک و یا تغییر برآمدن در هنگام تصادفات
ابراز تأسف در مقابل رفتارهای نادرست
درنظرداشن این که همواره برای دیگر رانندگان سودمند باشیم
برقراری ارتباط کلامی مثبت
ابراز قدردانی از مسافران به خاطر توصیه‌ها و پندهایشان
