پایگاه رسمی اطلاع رسانی تن، روان، فرهنگ تن روان فرهنگ
چاقی یک چالش مهم سلامت جهانی است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حالی که کاهش وزن اغلب تمرکز اصلی است، بسیاری از افراد، به ویژه زنان، با نارضایتی از بدن نیز دست و پنجه نرم می‌کنند که می‌تواند بر رفاه آن‌ها و تلاش‌های مدیریت وزنشان تاثیر بگذارد. این پست یک مطالعه را بررسی می‌کند که رویکرد جدیدی به نام اقتصاد زیست انرژی و تاثیرات آن را بر تصویر بدنی و کاهش وزن در زنان چاق مورد بررسی قرار داده است.
چاقی چیست و چرا چالش‌برانگیز است؟
چاقی به عنوان اختلالی در ترکیب بدنی تعریف می‌شود که به صورت افزایش نسبی یا مطلق چربی بدن بروز می‌کند و اغلب با شاخص توده بدنی (BMI) 30 یا بالاتر تشخیص داده می‌شود. اضافه وزن BMI 25 یا بالاتر است. نرخ جهانی چاقی بین سال‌های 1980 و 2008 دو برابر شده است، با شیوع بیشتر در میان زنان. کاهش وزن می‌تواند دشوار باشد و نارضایتی از تصویر بدنی یک تجربه رایج برای افراد چاق است که اغلب تحت تاثیر تصویرهای ایده‌آل لاغری در رسانه‌ها قرار می‌گیرد.
روش‌های سنتی کاهش وزن، مانند رژیم‌های تکی یا برنامه‌های سخت، گاهی اوقات عوارض جانبی خطرناکی دارند. علاوه بر این، پیچیدگی چاقی، که ریشه در تعاملات بین ژنتیک، محیط، رفتار، سیاست، اقتصاد و عوامل اجتماعی دارد، نشان می‌دهد که هیچ مداخله‌ای به تنهایی کافی نیست. درمان‌های مؤثر اغلب به رویکردی چندوجهی نیاز دارند.
معرفی اقتصاد زیست انرژی: رویکردی جامع
با درک نیاز به درمان‌های چندوجهی، محققان در حال بررسی رویکردهای جامعی مانند اقتصاد زیست انرژی هستند. این روش وضعیت انسان را نتیجه تعامل بین سیستم‌های فیزیکی، انرژی، معنوی و ذهنی در نظر می‌گیرد. بر پایه انرژی و کنترل ذهن و بدن استوار است و از زمینه‌های مختلفی از جمله روانشناسی، فلسفه، طب انرژی و سنت‌های شرقی مانند یوگا و چی گونگ الهام می‌گیرد.
برخلاف سیستم‌های تشخیصی بیماری‌محور، اقتصاد زیست انرژی یک رویکرد فردمحور ارائه می‌دهد که بر گشایش مسیرهای انرژی و دستیابی به تعادل زیستی-روانشناختی-اجتماعی از طریق هدایت آگاهانه جریان ماده، انرژی، اطلاعات و دانش تمرکز دارد. این رویکرد شامل تکنیک‌هایی برای کار با بدن، انرژی، ذهن و روان است که در چهار سطح سازماندهی شده‌اند: اقتصاد بدن (شناخت بدن مکانیکی فراتر از ماده صرف)، اقتصاد روایت (مراقبت از بدن بر پایه شفقت به خود و جریان انرژی)، اقتصاد رابطه (آگاهی از زمینه‌های بین فردی) و اقتصاد اراده (نیت‌مندی و جریان انرژی). این رویکرد به ویژه در مکان‌هایی مانند ایران نسبتاً جدید است و اثربخشی آن در زمینه‌هایی مانند بهبود خلق و خو، کاهش اضطراب و کنترل درد در مطالعات پیشین مورد بررسی قرار گرفته است.
مطالعه: بررسی اقتصاد زیست انرژی برای چاقی
مطالعه‌ای در تهران، ایران، بر روی زنان چاق 15 تا 49 ساله با BMI 30 یا بالاتر انجام شد. با استفاده از طرح شبه تجربی با گروه کنترل، 100 زن واجد شرایط جذب شدند و 50 نفر به گروه مداخله و 50 نفر به گروه کنترل اختصاص یافتند. گروه مداخله در یک برنامه اقتصاد زیست انرژی 8 هفته‌ای شرکت کردند که شامل 8 جلسه، هر کدام به مدت 120 دقیقه بود. این برنامه شامل تمریناتی بود که باید بین جلسات انجام می‌شد و مباحثی مانند آگاهی بدنی، خوردن هیجانی، شفقت به خود و “اقتصادهای” مختلف بدن، روایت، رابطه و اراده را پوشش می‌داد. گروه کنترل در ابتدا هیچ مداخله‌ای دریافت نکردند، اما پس از پایان مطالعه برنامه به آن‌ها نیز ارائه شد. تصویر بدنی با استفاده از پرسشنامه چندبعدی روابط بدن-خود (MBSRQ) اندازه‌گیری شد و وزن و BMI قبل و بعد از مداخله ثبت شد.
نتایج مطالعه چه بود؟
نتایج مطالعه نشان داد که برنامه اقتصاد زیست انرژی تاثیر مثبت معناداری بر بهبود تصویر بدنی در زنان چاق داشت. به طور خاص، شرکت‌کنندگان در رضایت بدنی و جهت‌گیری ظاهری بهبود نشان دادند. این نشان می‌دهد که برنامه به زنان کمک کرد تا نگاه و احساس مثبت‌تری نسبت به بدن خود داشته باشند.
با این حال، مطالعه همچنین نشان داد که برنامه اقتصاد زیست انرژی تاثیر معناداری بر کاهش وزن (اندازه‌گیری شده با وزن و BMI) در طول دوره 8 هفته‌ای نداشت.
تفسیر نتایج
بهبود در تصویر بدنی با فلسفه جامع اقتصاد زیست انرژی همخوانی دارد که به ابعاد مختلف فرد می‌پردازد. نارضایتی از بدن یک منبع اصلی رنج برای زنان چاق است که اغلب منجر به افکار منفی، کاهش اعتماد به نفس و انزوای اجتماعی می‌شود. با تمرکز بر تعامل سیستم‌های فیزیکی، انرژی، معنوی و ذهنی، و گنجاندن تمرین‌هایی مانند آگاهی بدنی، شفقت به خود و تنظیم هیجان، برنامه اقتصاد زیست انرژی در بهبود احساس زنان نسبت به بدنشان مؤثر به نظر می‌رسد.
عدم تاثیر معنادار بر کاهش وزن در این مطالعه توسط محققان ذکر شده است. آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که این ممکن است به دلیل مدت نسبتاً کوتاه مطالعه (8 هفته) باشد، زیرا کاهش وزن قابل توجه و پایدار معمولاً به فرآیندی طولانی‌تر نیاز دارد. آن‌ها همچنین اذعان دارند که تمرکز صرف بر کاهش وزن ممکن است برای سلامت و رفاه کلی کافی نباشد و هدف قرار دادن فرآیندهای روانشناختی، مانند تصویر بدنی، حیاتی است. پتانسیل اقتصاد زیست انرژی برای تاثیرگذاری غیرمستقیم بر کنترل وزن در طول زمان از طریق بهبود تصویر بدنی نیز در نظر گرفته شده است، زیرا بهبود تصویر بدنی ممکن است از رفتارهای بلندمدت سلامت حمایت کند.
این مطالعه به عنوان یک نوآوری توصیف شده است، چرا که اولین پژوهش داخلی در ایران است که تاثیر اقتصاد زیست انرژی را بر کاهش وزن و چاقی بررسی می‌کند.
نتیجه‌گیری
در حالی که برنامه اقتصاد زیست انرژی در این مطالعه منجر به کاهش وزن معناداری در طول 8 هفته نشد، اما تاثیر مثبت امیدبخشی بر بهبود تصویر بدنی در زنان چاق نشان داد. این موضوع بر اهمیت پرداختن به عوامل روانشناختی و عاطفی، در کنار عوامل فیزیکی، در مدیریت چاقی تاکید دارد. به عنوان یک رویکرد نسبتاً جدید و در حال تکامل، اقتصاد زیست انرژی نشان‌دهنده حرکتی به سمت مراقبت جامع‌تر و فردمحورتر در سلامت و پزشکی است. تحقیقات بیشتر، احتمالاً در یک دوره زمانی طولانی‌تر، برای درک کامل پتانسیل اثرات بلندمدت آن بر هر دو عامل روانشناختی و نتایج فیزیکی مانند وزن لازم است.
